Jakie możliwości mają małżonkowie, jeżeli chodzi o uregulowanie swoich spraw majątkowych?
Co do zasady w momencie zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa. Oznacza to, że od tej pory prawie wszystko to, co zgromadzą, zarobią , wykonają, staje się ich wspólną własnością. Jeśli zatem chcemy wprowadzić inny niż ustawowy ustrój wspólności małżeńskiej, musimy ustanowić rozdzielność majątkową.
Dlaczego małżonkowie decydują się na ustanowienie rozdzielności majątkowej?
Najczęstszą przyczyną ustanowienia rozdzielności majątkowej jest obawa przed egzekucją ewentualnych długów współmałżonka oraz chęć uchronienia tego co nabyliśmy po ślubie. Rozdzielność majątkowa jest korzystnym rozwiązaniem, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, która wiąże się z ryzykiem finansowym, gdzie mogą wystąpić spore długi cywilne na rzecz kontrahentów, zaległości podatkowe wobec fiskusa lub wobec ZUS. Drugą częstą przyczyną ustanowienia rozdzielności majątkowej jest sytuacja, w której w małżeństwie tylko jedna strona, w należyty sposób wykorzystując w tym celu swoje możliwości, przyczynia się do powstawania wspólnego majątku i dba o rodzinę. Drugi małżonek zaś, z różnych powodów, nie stara się o zwiększanie wspólnego majątku lub o dbanie o dom, rodzinę albo lekkomyślnie trwoni wspólne środki. Rozdzielność majątkową można ustanowić u notariusza lub przed sądem.
Kiedy jeszcze warto zastanowić się nad rozdzielnością majątkową?
Nie wyczerpiemy tutaj wszystkich sytuacji, w których rozdzielność majątkowa będzie korzystna dla małżonków i rodziny, ale mogę przytoczyć najważniejsze przypadki. Należy pamiętać, że każdy przypadek jest indywidualny i dopiero po dokładnej analizie dokumentów i konsultacji z adwokatem można rozważać ustanowienie rozdzielności, która będzie korzystna dla małżonków.
Jednym z powodów ustanowienia rozdzielności majątkowej poprzez podpisanie intercyzy jest chęć utrzymania przez małżonków niezależności majątkowej lub uniknięcia bardzo trudnego i nieprzyjemnego postępowania o podział majątku po ewentualnym rozwodzie. Inną ważną i częstą przyczyną jest chęć uchronienia tego co nabyliśmy po ślubie przed egzekucją i uniknięcia odpowiedzialności za długi małżonka. Wyobraźmy sobie sytuację, że małżonek nie płaci swych długów, a jego wierzyciel kieruje sprawę do sądu i taką sprawę wygrywa. Sąd wydaje wyrok zobowiązujący małżonka do spłaty zadłużenia. Wierzyciel idzie z takim wyrokiem do komornika, który wszczyna egzekucję. Co prawda komornik co do zasady może zająć jedynie majątek osobisty małżonka, ale jeśli wierzyciel uzyska klauzulę wykonalności na drugiego małżonka, komornik zajmie wspólne konto bankowe, ruchomości takie jak samochód czy wyposażenie domu, a nawet wspólne mieszkanie. Wtedy sytuacja staje się bardzo poważna. Omawiając długi małżonka należy zwrócić też uwagę na zaległości podatkowe. Tu sytuacja wygląda inaczej niż z długami na rzecz kontrahentów albo klientów. Przepisy podatkowe mówią, że podatnik odpowiada całym majątkiem, zarówno tym osobistym jak i wspólnym.
Pomijając już kwestie prowadzenia działalności gospodarczej, nierzadka jest sytuacja, w której w małżeństwie tylko jedna strona przyczynia się do powstawania wspólnego majątku, w należyty sposób wykorzystując w tym celu swoje możliwości i dba o rodzinę. Współmałżonek zaś, z różnych powodów, bądź nie stara się o zwiększanie wspólnego majątku lub o dbanie o dom, rodzinę, bądź też trwoni wspólne środki. W takiej sytuacji również warto pomyśleć o ustanowieniu rozdzielności majątkowej.
Jak ustanowić rozdzielność majątkową w trakcie małżeństwa?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej może nastąpić w formie umowy majątkowej małżeńskiej zwanej potocznie intercyzą albo w postępowaniu sądowym.
Umowę podpisuje się zawsze w formie aktu notarialnego i można ją ustanowić także przed zawarciem małżeństwa. Rozwiązanie to jest możliwe jedynie wtedy, gdy oboje małżonkowie są zgodni co do tego, że chcą ustawić rozdzielność majątkową i zgadzają się co do treści samej umowy majątkowej małżeńskiej. Podpisanie intercyzy wiąże się z koniecznością wizyty u notariusza i poniesienia kosztów, które maksymalnie wyniosą 500 zł. Dodatkowo trzeba także zapłacić za wypisy umowy, a to koszt około 7 zł za każdą rozpoczętą stronę A4 dokumentu.
Druga sytuacja, a więc ustanowienie rozdzielności majątkowej na drodze sądowej, najczęściej stosowana jest w przypadku niewłaściwego postępowania współmałżonka lub braku zgody małżonków co do warunków umowy. Podobnie jest, gdy małżonkowie chcąc uniknąć problemów po rozwodzie, robią podział majątku przed rozwodem. Każdy z małżonków może z ważnych powodów żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Pozew o ustanowienie rozdzielności trzeba należycie uzasadnić. Muszą zostać wskazane fakty mające znaczenie dla sprawy np. trwonienie majątku wspólnego, nieprzyczynianie się do jego powstawania jak i dowody na ich poparcie. Jeśli sąd pozytywnie rozpatrzy powództwo, rozdzielność majątkowa powstanie z chwilą wskazaną w wyroku. Co do zasady, nie może być wcześniejsza niż dzień złożenia pozwu w sądzie. Jednak w wyjątkowych przypadkach sąd może wskazać w orzeczeniu jako początek obowiązywania rozdzielności termin wcześniejszy niż dzień wytoczenia powództwa. Taką wyjątkową okolicznością jest przede wszystkim fakt życia małżonków w faktycznej separacji.
Jaki są najważniejsze skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej?
Najważniejszym skutkiem wprowadzenia rozdzielności majątkowej jest to, że przestaje istnieć wspólność majątkowa oraz majątek wspólny. Od momentu ustanowienia rozdzielności każdy z małżonków posiada udział w składnikach majątku, które kiedyś były objęte wspólnością. Ten udział wchodzi do osobistego majątku każdego z małżonków. Teraz każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem, a wszystko co nabędzie w przyszłości, również wynagrodzenie, dochody ze swojej działalności gospodarczej, należą tylko jego indywidualnego majątku.
Ponadto współmałżonkowi, który do tej pory nie przyczyniał się do powstawania wspólnego majątku, bądź który trwonił majątek wspólny, teraz nie przysługuje żadne prawo do majątku jego małżonka. Mało tego, małżonek ten może zakazać współmałżonkowi korzystania z przedmiotów, które teraz należą wyłącznie do niego. Trzeba zaznaczyć, że ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wpływa w żaden sposób na inne wzajemne prawa i obowiązki wynikające z faktu pozostawania w związku małżeńskim. Małżonkowie w dalszym ciągu muszą wzajemnie się wspierać, pomagać sobie i łożyć na utrzymanie rodziny, którą razem założyli.